Συνέντευξη με τη Βιολέττα Τσιτσιλιάνη

Συνέντευξη – Βιολέττα Τσιτσιλιάνη
Μεταφράστρια, συνιδρύτρια του The Language Project

Μίλησέ μας λίγο για τον εαυτό σου και για το υπόβαθρό σου στη μετάφραση.

Σπούδασα μετάφραση στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Το 2009, βγαίνοντας από τη σχολή ασχολήθηκα με τον υποτιτλισμό και παράλληλα άρχισα να κάνω τεχνικές μεταφράσεις. Το 2013 θέλησα να συνεχίσω τις σπουδές μου, και έδωσα εξετάσεις για το ΠΜΣ Πολιτιστικής Διαχείρισης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Πάντα μου άρεσαν όσα είναι γύρω από το επάγγελμα: η προώθηση, το πολιτιστικό πλαίσιο, η οργάνωση του χρόνου και του χώρου. Έτσι, συνδυάζοντας τις ικανότητές μου στα διαχειριστικά με τη γνώση μου για το χώρο της μετάφρασης, θέλησα να θεσπίσω αυτή την πολιτιστική πρωτοβουλία, με σκοπό να δείξω ότι η ενασχόληση με τη γλώσσα είναι διασκεδαστική και ότι μπορεί να συσπειρώσει κόσμο γύρω της, όπως και το θέατρο, ο χορός, η μουσική.

Τι ακριβώς είναι το “The Language Project” και ποιες δράσεις έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιό του μέχρι στιγμής; 

Για την ομάδα του The Language Project η γλώσσα δεν είναι το μέσο για να πετύχουμε κάτι, αλλά ο στόχος. Είναι μια πολιτιστική πρωτοβουλία, ένας ζωντανός οργανισμός, μια ομάδα με ένα σκοπό: να δημιουργήσει έναν κόμβο δικτύωσης και να δώσει βήμα έκφρασης σε όσους αγαπούν τις γλώσσες. Επιδιώκοντας να φέρουμε στο προσκήνιο τη γλώσσα και τους ανθρώπους που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, ενθαρρύνουμε τους νέους και τους μεγαλύτερους να εξοικειωθούν με μια νέα γλώσσα, να ενημερωθούν για τα γλωσσικά επαγγέλματα, να δουν τη μετάφραση αλλιώς, σαν συν-δημιουργία, σαν παιχνίδι.

Το The Language Project είναι ένα ταξιδιάρικο project -όπως και η ομάδα του- και για αυτό μας αρέσει να αναφερόμαστε στις δράσεις μας γεωγραφικά και όχι χρονικά. Στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε ένα σεμινάριο πρόκληση για εμάς Cooperative Translation Workshop «Εισαγωγής στα γερμανικά με εργαλείο τη μετάφραση», καθώς δοκιμάσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη συνεργατική μετάφραση ως εργαλείο εκμάθησης. To Goethe–Institut Athen μας στήριξε σε αυτή την προσπάθεια παραχωρώντας μας την υπέροχη βιβλιοθήκη του για την διεξαγωγή του σεμιναρίου. Στη Θεσσαλονίκη, διοργανώσαμε τρείς δράσεις στα πλαίσια της 13^ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης με την υποστήριξη της ΠΕΕΜΠΙΠ, του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, του Goethe-Institut Thessaloniki και του Institut français de Thessalonique: Στο «The Transparent Translator» η μεταφράστρια Ιωάννα Μπατή έδωσε την ευκαιρία στο κοινό να ζήσει τη μεταφραστική εμπειρία ως δημιουργία της στιγμής και ως ανοιχτή συζήτηση. Στο «Translation Slam» οι υπέροχες μεταφράστριες Χριστίνα Παπαντώνη και Δέσποινα Λάμπρου, με συντονιστή τον Τάσο Ιωαννίδη, διασταύρωσαν τα ξίφη τους στο μεταφραστικό πεδίο μάχης και τελικά κέρδισε η αγάπη μας για τη μετάφραση! Επιπλέον, συμμετείχα σε μια ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Λογοτεχνική Μετάφραση και Πολιτιστική Διαχείριση» με συνομιλητές τον Daniel Hahn, συγγραφέα, μεταφραστή και –King of Slams– και την Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη.

Στην Κέρκυρα διοργανώθηκε το εργαστήριο Υποτιτλισμού με την υποστήριξη του Ιονίου Πανεπιστήμιου. Στη συνέχεια οι ταινίες που υποτιτλίστηκαν από τις ομάδες του εργαστηρίου προβλήθηκαν στο πλαίσιο του 10ου Φεστιβάλ Οπτικοακουστικών Τεχνών, ενώ στο πλαίσιο του ίδιου φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε και η πιο πρόσφατη δράση μας, το «Σεμινάριο Μετάφρασης Κόμικ». Το Σάββατο 28/5, στην Γιορτή Πολυγλωσσίας, παρουσιάστηκε το συμμετοχικό βίντεο ευαισθητοποίησης για την πολυγλωσσία, στο οποίο 15 άνθρωποι μιλούν διαφορετικές γλώσσες και εξιστορούν την εμπειρία τους και την αγάπη τους για τις γλώσσες (https://www.youtube.com/watch?v=MM6Zlr_x-zM).

Πώς προέκυψε η ιδέα για το project και πώς ξεκίνησε η συνεργασία σας με τους υπόλοιπους φορείς που συμμετέχουν, αλλά και με τους χορηγούς που το χρηματοδοτούν;

Το The Language Project αποτελείται από μια παρέα φίλων και παλιών συμφοιτητών, και πλέον εργαζόμενων σε γλωσσικά επαγγέλματα, από διάφορες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού. Αθήνα, Κέρκυρα, Ελευσίνα, Θεσσαλονίκη, Πτολεμαΐδα, Βαρκελώνη, Μάλαγα. Έτσι το project μας είναι νομάς. Ταξιδεύει μαζί μας. Μάλιστα, είχε ταξιδέψει πριν καν γεννηθεί. Η ιδέα γεννήθηκε στην Τήνο, εξελίχθηκε στην Αθήνα, επιλέχθηκε από το πρόγραμμα “stART – Create Cultural Change”, πήρε εφόδια και έκανε συνεργάτες στη Γερμανία κι επέστρεψε στην Ελλάδα για να υλοποιηθεί. Επόμενος σταθμός μας είναι η Δανία και η Νορβηγία, όπου θα παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα των δράσεων μας σε δύο διεθνή συνέδρια.

Επιλέχτηκε μεταξύ 200 περίπου προτάσεων για να χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα “stART – Create Cultural Change” του Ιδρύματος Robert Bosch, το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut και τη Bundesvereinigung Soziokultureller Zentren e.V. (Ομοσπονδιακή Ένωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων Γερμανίας). Πιο συγκεκριμένα, πέρσι τον Ιούλιο έγινε ένα ανοιχτό κάλεσμα από το Goethe Institut Θεσσαλονίκης. Το κάλεσμα αφορούσε την ιδέα, περιγραφή και οργάνωση μιας κοινωνικής πρωτοβουλίας μέσω του πολιτισμού, η οποία θα υλοποιούταν στην Ελλάδα.

Τον Σεπτέμβριο, μαζί με άλλους 29 Έλληνες, μετέβηκα στη Γερμανία για job shadowing και εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης του πολιτισμού. Έπειτα, από τα 30 επιλέχτηκαν 12 projects, τα οποία έλαβαν χρηματική αλλά και επαγγελματική υποστήριξη, προκειμένου να υλοποιηθούν μέχρι τον Μάιο του 2016. Προσωπικά, πιστεύω ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα ήταν εμπειρία ζωής και προτείνω ανεπιφύλακτα σε όποιον έχει μεράκι για τον πολιτισμό, θέλει να δει να γίνεται μια αλλαγή στον τόπο και έχει γερά νεύρα, υπομονή (!) και ικανότητες διαχείρισης, να το τολμήσει!

Ο κόσμος αρχίζει και μαθαίνει ότι άλλο είναι διερμηνέας, κι άλλο μεταφραστής. Ότι άλλο η μηχανική μετάφραση, κι άλλο ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Ότι το επάγγελμά μας σπουδάζεται και δεν είναι απλά μια part time εργασία για όσους γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα και θέλουν να συμπληρώσουν εισόδημα.

Πώς βλέπεις το μέλλον του project και ποια είναι τα σημαντικότερα κληροδοτήματά του;

Το project θα συνεχιστεί προσθέτοντας νέες δράσεις και καινούριες περιοχές στο πλάνο μας. Αυτές τις μέρες κάνουμε απανωτά skype calls για να καταλήξουμε και να θέσουμε τους στόχους μας. Με τους κατάλληλους συνεργάτες και όρεξη, όλα γίνονται!

Πιστεύω ότι το πιο σημαντικό κληροδότημα του project είναι ότι δείχνει μια άλλη πλευρά της γλώσσας. Η γλώσσα δεν είναι βαρετή, είναι ζωντανή και, το κυριότερο, μπορεί να συσπειρώσει και να δημιουργήσει νέους δεσμούς. Μέσω της ενασχόλησής μας με τη γλώσσα πετυχαίνουμε να φέρουμε πολιτιστική αλλά και κοινωνική αλλαγή. Με τους περισσότερους συμμετέχοντες έχουμε κρατήσει επαφές, γίναμε φίλοι, ανταλλάξαμε ιδέες. Επίσης σημαντική είναι κι η αναγνώριση που λαμβάνει το επάγγελμα. Ο κόσμος αρχίζει και μαθαίνει ότι άλλο είναι διερμηνέας, κι άλλο μεταφραστής. Ότι άλλο η μηχανική μετάφραση, κι άλλο ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Ότι το επάγγελμά μας σπουδάζεται και δεν είναι απλά μια part time εργασία για όσους γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα και θέλουν να συμπληρώσουν εισόδημα. 

Πιστεύεις ότι η αντίληψη του κοινού για τη μετάφραση και τους μεταφραστές έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια και πώς πιστεύεις ότι μπορούν να συνεισφέρουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες σε αυτό;

Η βασική ιδέα όταν ξεκινήσαμε, ήταν να κάνουμε το μεταφραστή πιο εξωστρεφή και το επάγγελμα ανοιχτό στον κόσμο. Οι μεταφραστές είναι οι άνθρωποι πίσω από τις οθόνες, και σπάνια τους δίδονται ευκαιρίες να μιλήσουν για τη δουλειά τους. Σε μια πρόσφατη συζήτηση στην Έκθεση Θεσσαλονίκης με τον King of Slams Daniel Hahn, συζητήσαμε για το επάγγελμα του μεταφραστή και το άνοιγμα προς τα έξω. Ξεκίνησε λέγοντάς μας, ότι άλλο το να είσαι μεταφραστής και άλλο να μεταφράζεις. Όταν είμαστε απομονωμένοι κυνηγώντας ένα deadline, μεταφράζουμε. Όταν όμως κινούμαστε στην αγορά εργασίας, είμαστε ανοιχτοί, μιλάμε για την δουλειά μας και τον τρόπο που δουλεύουμε. Για παράδειγμα με τη συμμετοχή μας σε εκθέσεις, την αρθρογραφία, τη διδασκαλία, και με καινοτόμες ιδέες για την προώθηση του επαγγέλματος, όπως τα Translation Slams. Μια καλή αρχή έγινε με την 13^η ΔΕΒΘ, τον περασμένο μήνα. Για πρώτη φορά υπήρξε περίπτερο αφιερωμένο στη μετάφραση, σε συνεργασία της ΠΕΕΜΠΙΠ, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού.

Με ποιον τρόπο μπορεί να συμμετάσχει κανείς στο Language project;

Ο οποιοδήποτε μπορεί να έρθει σε επαφή μαζί μας έχοντας μια καινούρια ιδέα. Να το δουλέψουμε μαζί ως ομάδα, και να δημιουργήσουμε μια δράση! Επίσης, μπορεί να δηλώσει συμμετοχή στα open call μας στις προσεχείς εκδηλώσεις και, φυσικά, να συνεισφέρει στην online blogging platform μας, το FoodForYourFridayThoughts. Κάθε Παρασκευή δίνουμε βήμα σε όποιον το επιθυμεί να γράψει σε όποια γλώσσα τον εκφράζει για ένα θέμα που αφορά στη γλώσσα, την επικοινωνία, τη λογοτεχνία, την εκμάθηση ή οτιδήποτε άλλο επιθυμεί (http://thelanguageproject.eu/blog/). Τέλος, με χαρά μας εντάσσουμε όποιον το επιθυμεί στο δίκτυο μας. Ένα δίκτυο ανθρώπων που ενδιαφέρονται για τη γλώσσα σε κάθε της μορφή, φιλοξενώντας ένα προσωπικό του προφίλ, με σύντομο βιογραφικό, link επικοινωνίας και φωτογραφία του. Και επειδή μας αρέσουν τα social media, μπορεί πάντα κάποιος εφόσον το επιθυμεί να μας βρει άμεσα σε facebook page, twitter, instagram ή να γραφτεί στο newsletter μας για να μαθαίνει όλα μας τα νέα εύκολα κι απλά!